Over een kwellende piep en de ergste nachtmerrie

Deze muzikanten leven met tinnitus

Hoe ga je ermee om als je na een lawaaierige avond met een piep in het oor in bed ligt? En wat als die piep de volgende ochtend niet weg is? En nooit meer weggaat? Tinnitus is de allerergste nachtmerrie voor elke muzikant. Veel meer van hen worstelen ermee dan je zou denken. Vijf artiesten over de relatie met de piep in hun oor.

Onderteken hier de 'Artists Against Tinnitus' petitie

Milo Driessen (29)

"Ik stond gewoon 's nachts tegen de muren van mijn slaapkamer te slaan, zo erg was het"

Zanger van Neerlands heetste festivalact Goldband, die volgend jaar driemaal in de AFAS Live zullen optreden en geboekt zijn voor Pinkpop

"Ik had altijd al een gevoeligheid voor hard geluid. Bij de eerste brugklasfeestjes kwam ik thuis, en dan lagen mijn oren te loeien in bed. De volgende ochtend was het altijd wel al weg. Maar ik heb een keer in technoclub Perron Rotterdam urenlang op 20 centimeter voor de speakers gehangen, bij een set van Len Faki ofzo. De volgende ochtend werd ik wakker, en toen was de piep er nog steeds. Dit is inmiddels ongeveer 10 jaar geleden. Ik heb een hoge piep, een soort fluit, en vaak ook een lage brom. Ik was er wel van geschrokken, maar ging gewoon door met mijn leven. Ik had een aandoening waar ik rekening mee moest houden en dat deed ik, ik had op maat gemaakte oordopjes als ik uitging, goede oorkleppen wanneer ik in de bouw werkte. Ik was ermee bezig zonder al teveel stress, en dat is heel belangrijk."

"Tijdens het coronagebeuren zat ik een stuk minder lekker in mijn vel. Ik had last van angsten, van een angststoornis, en die piep werd een van de peilers waar mijn angsten zich op richtten. Dat was een hele ingewikkelde tijd. Op een gegeven moment werd ik echt gillend gek. Er ontstond ook een slaapprobleem. Ga je je daar ook weer op focussen: “Kut, ik kan niet slapen. Kut, ik hoor die piep. Kut ik kan niet slapen. Kut, ik hoor die piep.” Op een gegeven moment stond ik gewoon ’s nachts tegen de muren van mijn slaapkamer te slaan, zo erg was het. Hoe meer aandacht je eraan geeft, hoe moeilijker het wordt. Als je in een fase terechtkomt waarin je dingen even moeilijker kan accepteren, dan is tinnitus een hele nare aandoening om erbij te hebben. Overal waar je bent, ga je denken: ik hóór het. Wanneer je met iemand praat. Wanneer je door de Scheveningse duinen loopt."

"Tegelijkertijd ging het met Goldband steeds beter, en om een volgende stap te zetten moesten we met in-ear monitors gaan werken. Oordopjes die je draagt op het podium, waarop je het monitorgeluid hoort, beter kunt zingen en met elkaar kunt communiceren zonder dat het publiek het weet. Nou, ik dacht: “FUCK YOU. Ik ga dit niet doen!” Sinds ik tinnitus heb, gebruik ik geen oortjes meer, ik luister nooit meer muziek onderweg. Als ik letterlijk een speakertje in mijn oor doe? Dan wordt het toch alleen maar erger? Ik heb nu toch in-ears, met een op maat gemaakte schelp, maar ik vind het wel lastig. Je moet ze best wel hard zetten om het systeem van de venue te overstemmen, boven mijn grens. Mijn geluidsman wordt er helemaal gek van, ik draai de hele tijd aan de volumeknop van dat ding. Bij nummers waar ik sowieso toon en maat kan houden, zet ik hem wat zachter. Dan heb ik geen ideaal geluid op mijn oren, maar ja, dan bescherm ik mezelf wel wat beter."

"Die piep is uiteindelijk een kwestie van gewenning. Het is geen kwestie van leven of dood, je kan er wel mee dealen. Toen ik het opliep heb ik tegen al mijn vrienden gezegd: koop fucking oordopjes en wen er gewoon aan. Maar ik heb er sinds een maandje weer meer last van, ik heb het gevoel dat de piep harder is geworden, en daar kun je weer over gaan tobben. Het neemt weer een centralere plek in in mijn leven."

Stephen Emmer (64)

Prijswinnend mediacomponist, componeerde de tunes en leaders voor o.a. NOS, RTL, Editie NL, RTL Boulevard, Per Seconde Wijzer, RTL Late Night, werkte samen met o.a. Lou Reed, Chaka Kahn en Tony Visconti.

"In de jaren tachtig speelde ik in een band uit Liverpool, The Lotus Eaters. We huurden de PA van Motörhead, inclusief de crew. Van die gasten met spijkerjasjes zonder mouwen die tijdens de soundcheck riepen: “Ja, speel maar!” Ik gebaarde: “Ik hoor niks..” Ik zag ze elkaar grappend aanstoten, en daarna hoorde ik mijn eigen toets echt TYFUSHARD terug. Ik heb er toen niet direct een piep aan overgehouden, maar er is toen waarschijnlijk wel iets beschadigd. Je weet nooit wanneer die schade wordt geactiveerd. Fast forward naar twintig jaar later: ik deed een gehoorcontrole en bleek een enorme lawaaidip te hebben op een bepaald frequentiegebied. Dat moesten ze gaan testen door te kijken hoe hárd geluid ik kon verdragen. Ik ben veel te ver gegaan: kom maar, kom maar, kom maar. Toen zetten ze het geluid zo hard, dat ik een ruis kreeg waar ik nooit meer vanaf ben gekomen. Ik werd echt helemaal gek. Dat was in oktober, en ik dacht: ik haal straks kerst niet. Het lukte me een hele tijd niet om muziek te maken, misschien wel een jaar. Ik was zó wanhopig. Ja, wat moet ik nou doen? Moet ik boswachter worden? Me omscholen tot tuinarchitect?"

"Ik heb dus last van een ruis in mijn ene oor. In de loop der tijden is die ruis veranderd. Inmiddels is mijn linkeroor helemaal doof, en je zou denken dat die ruis dan ook verdwijnt. Nou, niet dus. Ik hoor dat ding nog elke dag, hoewel ik al een jaar of vier niet meer kan horen met mijn linker oor. En er is iets nieuws bij gekomen, en dat is niet zo heel erg leuk: een hoge piep die komt en gaat. Ik snap nu wanneer, dat gebeurt bij stress. Het is een C#. Dat maakt het musiceren heel erg lastig, je hebt tijdelijk valse muziek. Het is een tragedie."

"Een therapeut gaf me het advies: blijf het proberen. Stap voor stap lukte het. Het verzinnen van muziek vond ik het moeilijkst, dat lukte niet met die clashende noot in mijn oor. Eerst ben ik wat muziek van mijn oude band gaan arrangeren, gitaar erbij, drums. Zo gleed ik heel zachtjes weer in het musiceren, en na een jaar kon ik weer componeren. Ik heb jarenlang niet aan mijn opdrachtgevers verteld over de tinnitus. Ik verdenk ze ervan dat ze me zouden kunnen laten vallen, omdat ze dan aannemen: “Hij zal het wel niet meer kunnen.” Maar ik heb allerlei hulpmiddelen. Ik mix de boel af met een ander, ik kan muziek via plugins goed mono luisteren, ik kan heel veel controlerondjes doen. Zo klinkt het uit AirPods, zo klinkt het uit een Blaster. En ik heb geen regie over de ruis, maar na jaren proberen begin ik wel een regie te krijgen over de piep. Dat kan met ademhalingsoefeningen. Er bestaat bovendien een boek in het Nederlands: Eerste Hulp bij Oorsuizen, van dr. Olaf Wagenaar. Een klinisch psycholoog met heel veel praktische tips, om te zorgen dat je uit die vicieuze cirkel komt van stress en oorsuizen."

"Het gekke is: ik vind dat ik mijn betere werk heb gemaakt nádat ik die kwaal kreeg. Ik heb er zelf een huis-tuin-keuken-verklaring voor. Mensen die een choquerende ervaring hebben gehad – een driedubbele longontsteking, op het randje van de dood balanceren – zeggen vaak dingen als: “Ik vind zelfs dat een vogeltje nu mooier fluit dan voorheen.” Je hebt een heviger bewustzijn, je beleeft alles intenser. Dankbaarder. Dat heb ik eigenlijk ook in het musiceren en componeren. Het lijkt wel alsof ik nu dieper kan gaan."

"De Tweede Kamer gaat straks over gehoorschade praten, en de staatssecretaris gaat daarna om tafel met de convenant-partners. Mensen uit de evenementenindustrie die er vaak een economisch belang bij hebben, en nu al defensief reageren: “We gaan het geluid niet omlaag zetten.” Maar ik wil dat er ook artiesten met de staatssecretaris gaan zitten. Dat wil ik doen via een actiegroep: artists against tinnitus. Ik ben er een petitie mee gestart: luister naar ons. In het hele rapport van de Gezondheidsraad staat alleen maar hoe je preventief gehoorschade moet voorkomen, met oordopjes en een nieuwe geluidsnorm. Maar hoe zit het met alle mensen die het wereldwijd al hebben? Je mag echt spreken van een dreigende gehoorschade-epidemie. Ik vind de muzikanten zich moeten verenigen om de overheid aan te sporen meer druk te zetten de farmaceutische industrie."

IJsbrand van Eerdenburg (26)

Ybra, vaste dj en producer van Gotu Jim.

"Ik heb de zomer van mijn leven gehad. In de laatste twee weken hadden Jim en ik bijna elke dag een show. We hebben op Lowlands opgetreden, waren daar tegelijkertijd ook als bezoeker en hebben een nogal leuk én zwaar weekend gehad. Ik lag een week later in bed en hoorde iets in mijn rechteroor waarvan ik realiseerde dat het in mijn hoofd zat. Dat vond ik effe heel eng. Na twee weken heb ik het geaccepteerd, daarna heb ik er een maand lang prima mee geleefd. En toen? Toen is het een stuk erger geworden na een avond in een Amsterdamse horecatent. Niet eens op een concert. En daarna veranderde mijn leven in een kwestie van dagen in een slechte film. Ik ben normaal extreem voorzichtig met mijn gehoor, maar in een kroeg denk je niet altijd aan je oordoppen. Dat toont toch maar aan wat een sluipmoordenaar tinnitus is."

"Het is niet echt een piep, meer een klein stofzuigertje dat ik hoor. Hij wordt vrij snel overstemd, als ik in het bos loop met de hond of in gesprek ben met iemand hoeft het niet meer storend te zijn. Maar op momenten dat je wil uitrusten, wil slapen, is het heel ingewikkeld. Het viel nogal rauw op mijn dak: ik kan me nog zo goed voorstellen hoe absolute stilte klinkt, en dat ben ik nu kwijt. Dan word je gek. Ik was al heel bang om ooit tinnitus te krijgen, het was mijn ergste nachtmerrie, daardoor ben ik echt in paniek geschoten. Ik kon niet meer slapen, ik werd echt gek. Ik moest mezelf opnieuw uitvinden, zo voelt het."

"Op het moment dat je zoiets krijgt, komt de control freak in je naar boven en ga je heel Google af. Dat moet je natuurlijk niet doen. Maar waar ik achter kwam: als je in Duitsland met dit probleem naar de KNO-arts gaat, krijg je een infuuskuur die tien dagen duurt. Daarmee zeggen ze de schade te kunnen beperken en de piep soms zelfs weg te kunnen krijgen. Ik ben daarvoor naar Duitsland gegaan, ik wilde het gewoon geprobeerd hebben, maar eerlijk gezegd heeft dat niet veel verschil gemaakt. Een erkende medische behandeling is er niet, cognitieve gedragstherapie werkt beter. Je komt erachter hoe psychisch het is, hoeveel invloed stress erop heeft. Nou, als dit je overkomt, dan is ALLES stress en lijkt de kwaal veel erger. Maar er zijn lange wachtlijsten om hulp te krijgen, dat toont wel aan hoe groot het probleem is en hoeveel jongeren ermee kampen die veel hebben gefeest."

"We zijn twee maanden verder, en ik verhoud me alweer heel anders Inmiddels slaap ik weer goed, ik heb een app met natuurgeluiden die ik rechts naast mijn kussen leg. En ik durf ook de studio weer in. Daar voelde het alsof mijn allergrootste angst werd ontkracht: dat het de muziek in de weg zou kunnen gaan zitten. Niet dus, ik heb er de hele studiosessie geen last van gehad. Na verschillende gehoortesten is geen enkele schade gevonden, ik kan alles nog even goed horen als hiervoor. Sindsdien gaat het een stuk beter met me. Maar ik heb wel die piep."

Dirk Zandvliet (31)

Saxofonist van Gallowstreet.

"Er zijn teveel muzikanten die met tinnitus kampen, het is goed om eens te praten over de omstandigheden waar wij als podiumartiesten in werken. Dit zijn van die dingen: zuinig zijn op je gehoor en hoe moet je omgaan met gehoorschade? Ik was altijd heel voorzichtig met mijn gehoor. Als je met harde geluiden dealt, moet je bescherming hebben. In de auto draag je ook een riem."

"Ik heb mijn piep sinds 2017 of 2018. Ik speelde op een clubnacht met Wicked Jazz Sounds, de monitor stond te hard, de vocalist maakte een uithaal en er ontstond schelle feedback, PATS, terwijl ik mijn inear monitor net effe uit had. Ik merkte het meteen. Daarna kwam de angst. Oh fuck. Het eerste waar je achter komt, is dat er geen medische ingreep is. Hoogstens iets vaags met magneten, een experimentele therapie, maar niks gangbaars. Fuck, is dit voor de rest van mijn leven? Het is letterlijk een rouwproces, de zwanenzang van een van je frequenties. Zo’n haartje wordt platgedrukt, je hersenen zetten de frequenties vol open om te compenseren voor het gebrek aan geluid. Ik ben daar een aantal maanden goed mee bezig geweest, werd panisch van hard geluid, vroeg me af: “Fuck man, is dit dan mijn werk? Doe ik hier wel goed aan?” Nu is er altijd dat bewustzijn: ik zorg voor op maat gemaakte gehoorbescherming, ik zorg ervoor dat mijn in-ear monitors niet te hard staan. Dat bewustzijn is er altijd, want het laatste wat je wil is het verergeren. Daar zitten de echte horrorverhalen."

"Uiteindelijk bouw je een relatie op met die piep: oké, het is er, ik kan het niet beheersen maar ik kan wel de emotionele reactie op die piep beheersen. Ik zie het nu als een indicatie: wordt de piep harder, dan slaap ik niet genoeg of zorg ik niet goed genoeg voor mezelf. Ik ben dat als een alarmsignaal gaan zien. Misschien moet ik stoppen met alcohol, opletten met drugs en uitgaan, wat meer scherpte in mijn leven creëren. Ik benader het nu positiever."

Joost van Bellen (60)

Dj, feestorganisator, schrijver en discodinosaurus.

"Zoals met zoveel dingen in het leven: je moet het omdraaien, wie weet haal je er dan iets goeds uit."

"In de RoXY werd op een gegeven moment wel oordoppen uitgedeeld aan het personeel, maar ik heb ze nooit echt gedragen. Als ik ze in heb, heb ik het gevoel dat ik er niet meer ben. Alsof de rest van de wereld als een film aan me voorbij gaat. Het verneukeratieve eraan is: als je met een dj samen draait die wél oordoppen in heeft, die zet meestal zijn monitorgeluid heel hard, veel harder dan ik. Dan schrik ik meestal naar achteren."

"Ik heb nu twee verschillende gehoorproblemen. Een is dat ik in het midhoog een dip heb zitten waardoor ik mensen soms niet kan verstaan, een beetje dovig aan het worden ben. Het andere probleem is tinnitus, oorsuizen. Dat zit ook in het midhoog. Het zijn verschillende lagen over elkaar heen, door elkaar heen. Het is een piep zoals je vroeger bij de televisie had: een testbeeld met een hele harde piep. Die heb ik. Het klinkt ook alsof er straaljagers heel hoog in de lucht over me heen gaan. Het klinkt als statische elektriciteit. Er zit ook nog wel een zoemertje in. Je kan er stapelgek van worden als je erop gaat concentreren, je er heel erg schuldig over gaat voelen. Ik vind het bijvoorbeeld heel lastig om te genieten van stilte. Mijn schoonmoeder had een huis in Frankrijk, haar man was net overleden. Ik logeerde bij haar om te schrijven. We zijn buiten gaan zitten terwijl de zon onderging. Ze zei: “Luister dit moment, zo mooi. Dat deed ik altijd met mijn man, nu kan ik het met jou doen. Dit is het moment dat het helemaal stil wordt.” Op dat moment werd ik even gek van die piep."

"Maar ik heb het omgedraaid dankzij dj Ardi B, die er ooit een stukje over heeft geschreven in de RoXY-krant. Dat op een dag de wolken openbraken, god tevoorschijn kwam en zijn vinger naar hem uitstak. De punt van zijn wijsvinger belandde in de dj’s oor, god haalde hem eruit en hij zei: “En nu ben je beloond met de heilige piep en ben je echt een dj.” Dus ja. Het is een blessing, zo moet je het zien. Ik ben een romanticus. Zoals met zoveel dingen in het leven: je moet het omdraaien, wie weet haal je er dan iets goeds uit."

"Als het geluid in de clubs naar beneden wordt gebracht? Dat is voetballen met een lekke voetbal. Je moet volume hebben om het gevoel over te brengen. Zowel psychisch als fysiek erin meegesleept te worden. Ik wil die bas voelen in mijn buik. Ik wil gierend door de bocht gaan bij een break. Dan maar tinnitus."

[VPRO - 3 Voor 12 - Timo Pisart - 12 December 2022]